Mapowanie wdrażania gospodarki o obiegu zamkniętym w przedsiębiorstwach międzynarodowych: bariery branżowe i przyszłe kierunki
DOI:
https://doi.org/10.15611/e21.2025.06Słowa kluczowe:
gospodarka o obiegu zamkniętym, wzorce wdrażania w przemyśle, przedsiębiorstwa wielonarodowe, bariery wdrażania, transformacja w kierunku zrównoważonego rozwojuAbstrakt
Cel: W niniejszym artykule zbadano nierównomierne przyjęcie praktyk gospodarki o obiegu zamkniętym (CE) w różnych sektorach przemysłu, ze szczególnym uwzględnieniem tego, jak i dlaczego niektóre branże rozwijają się szybciej niż inne. Szczególną uwagę poświęcono roli przedsiębiorstw wielonarodowych (MNE) jako czynników umożliwiających przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym, badając czynniki systemowe i organizacyjne, które wpływają na wyniki wdrażania.
Metodyka: Przeprowadzono ustrukturyzowany jakościowy przegląd literatury, korzystając z recenzowanych źródeł akademickich opublikowanych w latach 2015-2025. W analizie zastosowano wielopoziomowe ramy: makro (kontekst branżowy i polityczny), mezo (koordynacja łańcucha dostaw i ekosystemu) i mikro (strategie na poziomie firmy), aby porównać wdrażanie gospodarki o obiegu zamkniętym w sześciu głównych branżach: motoryzacyjnej, elektronicznej, produkcyjnej, spożywczej i napojów, budowlanej i tekstylnej.
Wyniki: Wyniki ujawniają trzy różne poziomy dojrzałości CE. Branże o wysokim stopniu adaptacji, takie jak motoryzacja i elektronika, wdrożyły gospodarkę o obiegu zamkniętym dzięki strategicznemu przywództwu i integracji łańcucha dostaw. Sektory o średnim stopniu adaptacji wykazują obiecujące inicjatywy, chociaż postęp jest powolny. Branże o niskim stopniu adaptacji borykają się z uporczywymi barierami regulacyjnymi, infrastrukturalnymi i kulturowymi, które hamują zmiany systemowe. W różnych sektorach interakcja czynników regulacyjnych, ekonomicznych, technologicznych i organizacyjnych stwarza złożone wyzwania dla wdrażania CE.
Implikacje i rekomendacje: Skuteczne przyjęcie CE wymaga skoordynowanych wysiłków w celu pokonania barier strukturalnych i zbudowania zdolności umożliwiających jej wdrożenie. Decydenci powinni tworzyć sektorowe mechanizmy wsparcia i promować naukę międzysektorową. Organizacje są zachęcane do instytucjonalizacji CE poprzez zaangażowane przywództwo, rozwój zdolności i innowacje w łańcuchu dostaw. Przyszłe badania powinny koncentrować się na opracowaniu modelu dojrzałości przyjęcia CE, który integruje dynamikę specyficzną dla branży z możliwymi do zastosowania ścieżkami jej wdrażania.
Oryginalność/wartość: Niniejszy artykuł przedstawia nową syntezę wzorców przyjmowania CE w różnych branżach, zarówno rozwijając wiedzę teoretyczną, jak i dostarczając praktycznych wskazówek. Porównując rozbieżne doświadczenia sektorowe, artykuł przyczynia się do stworzenia ram koncepcyjnych dla zrozumienia gotowości wdrożenia gospodarki o obiegu zamkniętym i strategicznych dźwigni zmian.
Pobrania
Bibliografia
Abbas, M. F., Abbas, Z., & Godlewska, J. (2024). Potential of Industrial Symbiosis Towards Circular Economy – the Case of Poland. Akademia Zarządzania, 8(3), 301-313.
Acerbi, F., & Taisch, M. (2020). A Literature Review on Circular Economy Adoption in the Manufacturing Sector. Journal of Cleaner Production, 273, 123086.
Arla Foods Ingredients. (2024, October 22). Arla Foods Ingredients Harnesses Upcycling Potential of Acid Whey. Retrieved April 24, 2025, from https://www.arlafoodsingredients.com/about/press-releases/arla-foods-ingredients-harnesses-upcycling-potential-of-acid-whey/
Aryee, R., & Kanda, W. (2024). A Strategic Framework for Analysing the Effects of Circular Economy Practices on Firm Performance. Journal of Cleaner Production, 476, 143753.
Assmann, I. R., Rosati, F., & Morioka, S. N. (2023). Determinants of Circular Business Model Adoption—A Systematic Literature Review. Business Strategy and the Environment, 32(8), 6008-6028.
Autio, E. (2022). Orchestrating Ecosystems: A Multi-Layered Framework. Innovation: Organization & Management, 24(1), 96-109.
Calzolari, T., Genovese, A., & Brint, A. (2021). The Adoption of Circular Economy Practices in Supply Chains – An Assessment of European Multi-National Enterprises. Journal of Cleaner Production, 312(6), 127616.
Chhimwal, M., Agrawal, S., & Kumar, G. (2022). Challenges in the Implementation of a Circular Economy in the Manufacturing Industry. Journal of Modelling in Management, 17(4), 1049-1077.
Christensen, T. B. (2021). Towards a Circular Economy in Cities: Exploring Local Modes of Governance in the Transition Towards a Circular Economy in Construction and Textile Recycling. Journal of Cleaner Production, 305, 127058.
Circle Economy. (2018). Scaling the Circular Built Environment: Pathways for Business and Government. World Business Council for Sustainable Development.
Corvellec, H., Stowell, A. F., & Johansson, N. (2022). Critiques of the Circular Economy. Journal of Industrial Ecology, 26(2), 421-432.
De Felice, F., Fareed, A. G., Zahid, A., Nenni, M. E., & Petrillo, A. (2024). Circular Economy Practices in the Textile Industry for a Sustainable Future: A Systematic Literature Review. Journal of Cleaner Production, 486(2).
De Pascale, A., Di Vita, G., Giannetto, C., Ioppolo, G., Lanfranchi, M., Limosani, M., & Szopik-Depczyńska, K. (2023). The Circular Economy Implementation at the European Union Level. Past, Present and Future. Journal of Cleaner Production, 423, 138658.
Dennison, M. S., Kumar, M. B., & Jebabalan, S. K. (2024). Realization of Circular Economy Principles in Manufacturing: Obstacles, Advancements, and Routes to Achieve a Sustainable Industry Transformation. Discover Sustainability, 5(1), 438.
Di Stefano, C., Elia, S., Garrone, P., & Piscitello, L. (2023). The Circular Economy as a New Production Paradigm to Enhance Resilience of MNEs and the Economic System. AIB Insights, 23(3).
Drofenik, J., Seljak, T., & Pintarič, Z. N. (2025). A Multi-Level Approach to Circular Economy Progress: Linking National Targets with Corporate Implementation. Journal of Cleaner Production, 493, 144902.
Ellen MacArthur Foundation. (2015). Towards a Circular Economy: Business Rationale for an Accelerated Transition.
Espinoza-Orias, N., & Lundquist, L. (2025). Life Cycle Assessment of Reusable Food and Beverage Packaging Systems: A Proposal of Good Practice. Journal of Cleaner Production, 499, 145207.
European Commission. (2006, June 14). Waste Shipments. Retrieved April 24, 2025, from European Commission: https://environment.ec.europa.eu/topics/waste-and-recycling/waste-shipments_en#timeline
European Court of Auditors. (2021). EU Actions and Existing Challenges on Electronic Waste. European Union.
Gasparri, E., Arasteh, S., Kuru, A., Stracchi, P., & Brambilla, A. (2023). Circular Economy in Construction: A Systematic Review of Knowledge Gaps Towards a Novel Research Framework. Frontiers in Built Environment, 9.
Geels, F. W. (2011). The Multi-Level Perspective on Sustainability Transitions: Responses to Seven Criticisms. Environmental Innovation and Societal Transitions, 1(1), 24-40.
Grafström, J., & Aasma, S. (2021). Breaking Circular Economy Barriers. Journal of Cleaner Production, 292, 126002.
Gu, D., Shi, X., Poprawe, R., Bourell, D. L., Setchi, R., & Zhu, J. (2021). Material-Structure-Performance Integrated Laser-Metal Additive Manufacturing. Science, 372(6545), eabg1487.
Hoffmann, S., Connellan, C., Forwood, G., Sitter, J., & De Catelle, W. (2025, February 25). Eight Key Aspects to Know about the EU Ecodesign for Sustainable Products Regulation. White & Case. Retrieved April 24, 2025, from https://www.whitecase.com/insight-alert/eight-key-aspects-know-about-eu-ecodesign-sustainable-products-regulation
Kirchherr, J., Hekkert, M., Bour, R., Huijbrechtse-Truijens, A., Kostense-Smit, E., & Muller, J. (2017). Breaking the Barriers to the Circular Economy. The Copernicus Institute of Sustainable Development, Utrecht University & Deloitte.
Korhonen, J., Honkasalo, A., & Seppälä, J. (2018). Circular Economy: The Concept and Its Limitations. Ecological Economics, 143, 37-46.
Kudrenko, I., Mukhametov, A., & Aslanov, E. S. (2025). Structural Modification of Supply Chains in the Imperatives of Circular Economy. Journal of Innovation and Entrepreneurship, 14(1), 51.
Kumar, A., Mangla, S., & Kumar, P. (2024). Barriers for Adoption of Industry 4.0 in Sustainable Food Supply Chain: A Circular Economy Perspective. International Journal of Productivity and Performance Management, 73(2), 385-411.
Lewandowski, M. (2016). Designing the Business Models for Circular Economy—Towards the Conceptual Framework. Sustainability, 8(1), 43.
Mancini, M., Arfini, F., & Guareschi, M. (2019). Innovation and Typicality in Localised Agri-Food Systems: The Case of PDO Parmigiano Reggiano. British Food Journal, 121(12), 3043-3061.
Montemayor, H., & Chanda, R. (2023). Automotive Industry's Circularity Applications and Industry 4.0. Environmental Challenges, 12(6), 100725.
Perotti, F. A., Alon, I., Gupta, B., & Ferraris, A. (2025). Unravelling Inter‐Organisational Collaboration to Address the Circular Economy Transitions: A Systematic Literature Review. Business Strategy and the Environment, 34(8), 10653-10680.
Rizos, V., & Bryhn, J. (2022). Implementation of Circular Economy Approaches in the Electrical and Electronic Equipment (EEE) Sector: Barriers, Enablers and Policy Insights. Journal of Cleaner Production, 338, 130617.
Schneider Electric. (2024). Circularity at Schneider Electric. Rueil-Malmaison: Schneider Electric.
Stellantis. (2024, February 28). Stellantis Circular Economy Reported Strong Growth in 2023 and Is on Track to Increase This Trend in 2024. Retrieved April 24, 2025, from https://www.media.stellantis.com/em-en/corporate-communications/press/stellantis-circular-economy-reported-strong-growth-in-2023-and-is-on-track-to-increase-this-trend-in-2024
Stellantis. (n.d.). Vehicles. Retrieved April 24, 2025, from https://www.stellantis.com/en/sustainability/carbon-net-zero-strategy/vehicles#circular-economy
Türkeli, S., & Schophuizen, M. (2019). Decomposing the Complexity of Value: Integration of Digital Transformation of Education with Circular Economy Transition. Social Science, 8(8), 243.
Wuni, I. Y. (2022). Mapping the Barriers to Circular Economy Adoption in the Construction Industry: A Systematic Review, Pareto Analysis, and Mitigation Strategy Map. Building and Environment, 223, 109453.
Zils, M., Howard, M., & Hopkinson, P. (2025). Circular Economy Implementation in Operations & Supply Chain Management: Building a Pathway to Business Transformation. Production Planning & Control, 36(4), 501-520.
Zink, T., & Geyer, R. (2017). Circular Economy Rebound. Journal of Industrial Ecology, 21(3), 593-602.
