Ocena sytuacji finansowej polskich jednostek samorządu terytorialnego w 2022 roku z wykorzystaniem metod taksonometrycznych

Kamil Zientarski

Authors

Kamil Zientarski ✉️ Wyższa Szkoła Gospodarki i Zarządzania
kamil6aaa@gmail.com https://orcid.org/0009-0001-8768-143X

Keywords:

financial situation, taxonometric methods, local government units

Abstract

Aim: The aim of the article is to present the financial situation of local governments grouped by individual levels as well as the relationships between them. The literature review indicates that this issue is not addressed in scientific works.

Methodology: Taxonometric methods were used to analyse the financial situation of LGUs. Calculations were conducted in two categories, which results from the occurrence in the Polish administrative division of the level – cities with county rights. Additionally, Pearson's linear correlation analysis was proposed as a method for selecting the optimal taxonometric method.

Results: The hypothesis regarding the differentiation of the financial situation of LGUs of different levels was confirmed. It also proved true that counties have the worst financial situation, attributed to the excess of imposed tasks and limited ability to influence their own revenue streams. It was also confirmed that cities with country rights have a better financial situation than municipalities and counties, which is a result of their endogenous wealth.

Implications and recommendations: It is recommended to conduct similar research on the regional cross-section of various levels of local government units in relation to each other.

Originality/value: The article empirically demonstrated that even with very small numbers of objects, taxonometric methods can be applied effectively and the optimal method can be selected. Additionally, an original data transformation was proposed in the normalization procedure.

References

Adamczyk, A. i Dawidowicz, D. (2016). Wartość informacyjna wskaźników oceny kondycji finansowej jednostek samorządu terytorialnego. Ekonomiczne Problemy Usług, (125), 25-36. http://dx.doi.org/10.18276/epu.2016.125-02

Bank Danych Lokalnych. (b.d.). Pobrano 4 grudnia 2023 z https://bdl.stat.gov.pl/bdl/start

Barska, A., Bielski, I., Choroś-Mrozowska, D. i in. (2015). Regionalne aspekty gospodarki. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.

Bąk, A. (2016). Porządkowanie liniowe obiektów metodą Hellwiga i TOPSIS – analiza porównawcza. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, (426), 22-31. https://doi.org/10.15611/pn.2016.426.02

Dolewka, Z. (2021). Gospodarowanie zasobami finansowymi w polskim samorządzie terytorialnym. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Dudek, A. i Walesiak, M. (2020). The Choice of Variable Normalization Method in Cluster Analysis. W: K. S. Soliman (red.), Challenges, 325-340, International Business Information Management Association (IBIMA). Education Excellence and Innovation Management: A 2025 Vision to Sustain Economic Development during Global

Dworakowska, M. (2018). Dochody budżetowe Jednostek Samorządu Terytorialnego z perspektywy absorpcji funduszy unijnych. Optimum. Economic Studies, 93(3), 51-62. http://dx.doi.org/10.15290/oes.2018.04.93.05

Dziekański, P. (2018). Zróżnicowanie rozwoju powiatów Polski Wschodniej a problem samodzielności finansowej. Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, 56(4), 236-245. https://doi.org/10.15584/nsawg.2018.4.19

Dziemianowicz, R. (2017). Dysfunkcje udziałów w podatkach państwowych w aspekcie zmniejszającej się samodzielności dochodowej samorządu terytorialnego w Polsce. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, (485), 90-107. http://dx.doi.org/10.15611/pn.2017.485.08

Filipiak, B. (2016). Wykorzystanie statystyki publicznej do oceny stabilności finansowej jednostek samorządu terytorialnego. Wiadomości statystyczne. The Polish Statistician, 666(11), 13-33. https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.1111

Filipiak, B. (2018). Indywidualny wskaźnik zadłużenia jako determinanta oceny kondycji finansowej jednostki samorządu terytorialnego. Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, 56(4), 73-86. http://dx.doi.org/10.15584/nsawg.2018.4.6

Filipiak, B., Dylewski, M. i Gorzałczyńska-Koczkodaj, M. (2011). Analiza finansowa jednostek samorządu terytorialnego. Municipium SA.

Galiński, P. (2022). Importance of the Size of Local Government in Avoiding the Fiscal Distress – Empirical Evidence on Communes in Poland. Annales. Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio H - Oeconomia, 56(5), 101-113. http://dx.doi.org/10.17951/h.2022.56.5.101-113

Galiński, P. i Jackowska, B. (2023). Determinanty samodzielności finansowej powiatów. Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician, 68(7), 1-24. https://doi.org/10.59139/ws.2023.07.1

Jasińska, A. (2019). Kondycja finansowa Nowego Sącza na tle innych miast na prawach powiatu. Studia Ekonomiczne. Gospodarka. Społeczeństwo. Środowisko, (2), 60-72.

Jastrzębska, M. (2023). Zdrowie fiskalne Jednostek Samorządu Terytorialnego. Optimum. Economic Studies, 113(3), 7-23. https://doi.org/10.15290/oes.2023.03.113.01

Kata, R., Czudec, A., Zając, D. i Zawora, J. (2022). Gospodarka finansowa jednostek samorządu terytorialnego – wybrane aspekty. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Kołsut, B. i Bajerski, A. (2013). Propozycja wskaźnika dochodów osobistych ludności na poziomie lokalnym w Polsce. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, (21), 53-68.

Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483)

Kossowski, T. i Motek, P. (2021). Zróżnicowanie i polaryzacja przestrzenna dochodów własnych gmin. Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician, 66(8), 1-23. https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.2301

Kotlińska, J. (2009). Dochody własne jednostek samorządu terytorialnego w Polsce. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 71(3), 143-161.

Kotlińska, J., Mizak, A. i Krawczyk-Sawicka, A. (2023). Typologizacja polskich regionów w oparciu o wpływ potencjału społeczno-gospodarczego na ich kondycję finansową. Studia Regionalne i Lokalne, 94(4), 54-65. https://doi.org/10.7366/1509499549404

Kotlińska, J., Żukowska, H., Zuba-Ciszewska, M., Mizak, A. i Krawczyk-Sawicka, A. (2022). Kondycja finansowa jednostek samorządu terytorialnego i jej miary. Ekonomista, (3), 367-390. http://dx.doi.org/10.52335/ekon/153439

Kozera, A. (2018). Samodzielność finansowa metropolii w Polsce w latach 2007-2015. Studia Regionalne i Lokalne, 71(1), 82-105. http://dx.doi.org/10.7366/1509499517105

Kukuła, K. (2000). Metoda unitaryzacji zerowanej. Wydawnictwo Naukowe PWN. Kukuła, K. i Luty, L. (2017). Jeszcze o procedurze wyboru metody porządkowania liniowego. Przegląd Statystyczny, 64(2), 163-176. https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.0789

Kukuła, K. i Luty, L. (2015). Propozycja procedury wspomagającej wybór metody porządkowania liniowego. Przegląd Statystyczny, 62(2), 219-231. https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.1748

Ociepa-Kicińska, E., Gorzałczyńska-Koczkodaj, M., Brzozowska, K. i Pluskota, P. (2022). Ocena kondycji finansowej Jednostek Samorządu Terytorialnego w obliczu pandemii COVID-19 na przykładzie województw samorządowych w Polsce. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, (59), 149-165. https://doi.org/10.14746/rrpr.2022.59.10

Panek, T. i Zwierzchowski, J. (2013). Statystyczne metody wielowymiarowej analizy porównawczej. Teoria i zastosowanie. Oficyna Wydawnicza Szkoła Główna Handlowa w Warszawie.

Piotrowska-Marczak, K. (1997). Finanse lokalne w Polsce. Wydawnictwo Naukowe PWN.

Pociecha, J., Podolec, B., Sokołowski, A. i Zając, K. (1988). Metody taksonomiczne w badaniach społeczno-ekonomicznych. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Prusek, A. (red.). (2009). Problemy i efekty polityki spójności w polskich regionach. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Gospodarki i Zarządzania w Krakowie.

Rosiński, R. (2011). Istota i struktura miast na prawach powiatu w Polsce w latach 2000-2009. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, (173), 659-668.

Sompolska-Rzechuła, A. (2020). Zastosowanie liniowego porządkowania obiektów do oceny aktywności ekonomicznej ludności w ujęciu województw. Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician, 65(3), 46-61. https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.0456

Standar, A. (2017). Ocena kondycji finansowej gmin oraz jej wybranych uwarunkowań na przykładzie województwa wielkopolskiego przy wykorzystaniu metody TOPSIS. Wieś i Rolnictwo, 175(2), 69-92. https://doi.org/10.53098/wir022017/04

Szczuciński, P. (2021). Beta and Sigma Convergence of Incomes of Municipalities in Lubusz Voivodeship between 1999 and 2019. The Małopolska School of Economics in Tarnów Research Papers Collection, 49(1), 27-39. https://doi.org/10.25944/znmwse

Szewczuk, A., Kogut-Jaworska, M. i Zioło, M. (2011). Rozwój lokalny i regionalny. Teoria i praktyka. Wydawnictwo C.H. Beck.

Szołno-Koguc, J. (2021). Samodzielność dochodowa Jednostek Samorządu Terytorialnego – aspekty teoretyczne. Studia BAS, 65(1), 9-20. http://dx.doi.org/10.31268/StudiaBAS.2021.02

Turała, M. (2011). Mechanizm równoważenia dochodów jednostek samorządu terytorialnego a kohezja terytorialna i autonomia finansowa samorządów. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, (687), 259-271.

Uryszek, T. (2011). Dochody transferowe jednostek samorządu terytorialnego a ich samodzielność wydatkowa. Ekonomiczne Problemy Usług, (76), 281-294. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2022 r., poz. 1526)

Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego, trójstopniowego podziału terytorialnego państwa (Dz. U. z 1998 r. Nr 96, poz. 603)

Wakuła, M. (2018). Klasyfikacja gmin podregionu ostrołęcko-siedleckiego ze względu na ich kondycję finansową. Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician, 686(7), 56-71. https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.0681

Walesiak, M. (1993). Statystyczna analiza wielowymiarowa w badaniach marketingowych. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu.

Walesiak, M. (2014). Przegląd formuł normalizacji wartości zmiennych oraz ich właściwości w statystycznej analizie wielowymiarowej. Przegląd Statystyczny, 61(4), 363-370. https://doi.org/10.5604/01.3001.0016.1740

Walesiak, M. (2016). Uogólniona miara odległości GDM w statystycznej analizie wielowymiarowej z wykorzystaniem programu R. Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu.

Wójtowicz, K. (2014). Podział zadań publicznych między państwo a samorząd a problem zapewnienia stabilności fiskalnej jednostek samorządu terytorialnego. Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, 40(4), 303-312.

Wójtowicz, K. (2021). Udziały jednostek samorządu terytorialnego w podatkach państwowych. Studia BAS, 65(1), 147-169. https://doi.org/10.31268/StudiaBAS.2021.09

Zeliaś, A. (red.). (2000). Taksonomiczna analiza przestrzennego zróżnicowania poziomu życia w Polsce w ujęciu dynamicznym. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie.